باورهای منفی بسیاری درباره‌ی تک فرزندها و تک فرزندی وجود دارد که ممکن است خانواده‌های سه‌نفره را دچار نگرانی کند. مثلاً اینکه بچه‌های تک فرزند لوس هستند یا دچار وابستگی بیش از حد می‌شوند و عباراتی مشابه را بارها شنیده‌ایم. آی قصه در بخش دوم نشست تک فرزندی میزان درستی این باورها را سنجیده و بررسی کرده که آیا این مشکلات درمورد تمام کودکان تک فرزند صدق می‌کند؟ و اصلا راهکارهایی وجود دارد که بتوانیم آسیب‌های این مسئله را به حداقل برسانیم؟ در این نشست، فاطمه فرهاد و سپیده بیگدلی، نویسندگان مجله کودک با ندا مشرف‌پور، جامعه‌شناس و الهام پورمحمد، روانشناس و مشاور خانواده گفت‌وگو کرده‌اند.
بخش قبلی این نشست در «تابوی تک فرزندی در گذر زمان» منتشر شده است.
ویدئوی بخش دوم از نشست تک فرزندی را ببینید. در ادامه گزارش آن را نیز می‌توانید بخوانید.
بچه‌های تک فرزند لوس و بدقلق می‌شوند یا بالغ و بااعتمادبهنفس؟
بعد از اینکه تابوی تک فرزندی را کمی از منظر جمعیت‌شناسی و جامعه‌شناسی بررسی کردیم. به افسانه‌های روانشناسی پرداختیم که در رابطه با این موضوع وجود دارد و پرسیدیم که آیا حقیقتا بچه‌های تک فرزند لوس هستند؟
خانم الهام پور محمد در این رابطه گفت: «به دلایل بسیاری، همچون پیشرفت روش‌های پیشگیری از بارداری، رشد اقتصادی، پر مشغله شدن والدین و همچنین سختگیرتر شدن معیارهای والدگری و افزایش کمال‌طلبی، امروزه بسیاری از خانواده‌ها تصمیم گرفتند که یا فرزندی نداشته باشند یا تنها یک فرزند داشته‌باشند. اولین چیزی که باید در نظر گرفت این است که در علوم انسانی هیچ چیز صد در صد نیست، و این قضیه نیز از این قاعده مستثنا نبوده و وابسته به محیط خانواده است. باید در نظر گرفت که تک فرزندها در شرایطی که پدر و مادری با روش والدگری مناسب و شرایط روحی روانی و اقتصادی مناسب داشته باشند، قطعا می‌توانند در شرایط بهتری نسبت به چند‌فرزندها رشد کنند چون به تنهایی از تمام مزایا بهره‌مند هستند.»
ندا مشرف‌پور نیز در تایید این سخنان و درباره‌ی افسانه‌ی بچه‌های تک فرزند لوس گفت: «اصلا اصطلاح تک‌فرزند از همینجا نشات می‌گیرد که ما فکر کنیم تک‌فرزندها متفاوتند. تک‌فرزندی یک مفهوم جدید است و هیچ علمی نمی‌تواند به شکل قطعی بگوید که این پدیده خوب است یا بد. چون رویکردهای خانواده‌ها و محیط‌های رشد متفاوت است. البته یک سری مسائل همیشه در تک‌فرزندها هست. مثل توجه انحصاری که در خانواده‌های سه‌نفره تنها نصیب یک فرزند می‌شود. البته گاهی والدین بخاطر اینکه بچه تک فرزند لوس نشود از آنطرف بام می‌افتند و حتی توجه‌های اولیه را نیز از کودک دریغ می‌کنند.»
ویژگی‌های مشترک تک فرزندان و مزایا و معایب تک فرزندی
الهام پور محمد در رد اینکه بچه‌های تک فرزند لوس می‌شوند، گفت: «مثلا تک‌فرزندها به دلیل سیرابی از منابع، ممکن است که در جامعه از اعتماد به نفس بالاتری برخوردار باشند. یا چون مراودات بیشتری با بزرگسالان داشته‌اند، معمولا زودتر از سایر کودکان بالغ می‌شوند. تک فرزندها نسبت به جزییات حساس‌تر بوده و در روابط آسیب پذیرتر هستند و همچنین احتمال بروز کمال‌طلبی هم در آنها بالاست. و البته به دلیل نبود خواهر برادر، از مزایایی چون داشتن همدرد همسن در خانواده، وجود یار و مونس در هنگام بیماری و یا سوگ والدین و حمایت عاطفی خانوادگی برخوردار نیستند.»
ندا مشرف‌پور نیز توضیح داد: «از مزایای آن می‌توان گفت که کودک در خانواده سه‌نفره با کسی رقابت نمی‌کند. در این خانواده‌ها دعواهایی از جنس خواهر برادری نیست. تمام تلاش والدین این است که وضعیت این فرزند در مناسب‌ترین و بهترین حالت باشد. اما از معایب آن نیز باید گفت. مثلا این کودکان همبازی همیشگی ندارند. حتی اگر والدین خیلی هم تلاش کنند اما باز هم همبازی همسن همیشگی وجود ندارد. و در نهایت این کودکان هم مرکز توجه هستند هم مرکز توقع! والدین هر چه نداشتند را از کودک می‌خواهند»
تک فرزندان و سالمندی والدین
بعد از راستی‌آزمایی باور بچه‌های تک فرزند لوس می‌شوند یا نه، به سراغ مسئله‌ی مهم دیگری رفتیم. شاید مهمترین مشکلی که تک‌فرزندان به عنوان تک‌عزیزدردانه‌های مامان و بابا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند نه چیزی مربوط به درونشان بلکه چیزی کاملا بیرونی باشد. مساله غم‌انگیز و بزرگی مثل پیری، بیماری و سوگ والدین.
الهام پورمحمد در ادامه‌ی نشست تک فرزندی گفت: «تک فرزندان در مواجهه با پیری و بیماری و در نهایت سوگ والدین، برعکس خانواده‌های پر جمعیت، تنها هستند. هرچند می‌توان با موقعیت‌اندیشی و آینده‌نگری این فشار را بر روی تک‌فرزندها کم کرد. اما باز هم وجود خواهر برادر همدرد و همدل می‌تواند کمک بزرگی باشد.»
ندا مشرف‌پور نیز معتقد بود: «باید در نظر داشت که، با اینکه این موضوع مهم و اجتناب‌ناپذیر است اما با رشد زندگی فردمحور برای هر کدام اینها راهکار نیز بوجود آمده‌است. هر کس از جوانی می‌داند که من قرار است سالمند شوم و پس چه راهکاری را در پیش بگیرم که برای خانواده و اطرافیانم دردسر کمتری داشته باشم؟ حتی می‌توانند جامعه دوستانی انتخاب کنند با هم پیر شوند و این برنامه‌ریزی می‌تواند از بار مسئولیت فرزندان کم می‌کند.»
گزارش دومین بخش از نشست «سندروم تک فرزندی ؛ از افسانه تا واقعیت» را خواندید. در بخش دوم به این سوال پاسخ دادیم که بچه‌های تک فرزند لوس و بدقلق می‌شوند یا بالغ و بااعتمادبهنفس؟ این نشست توسط مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی اپلیکیشن آی قصه برگزار شده است. بخش‌های بعدی گزارش در روزهای آتی منتشر می‌شود.
