آی‌قصه: فرسودگی نه تنها حقیقت دارد بلکه یک معضل رو به رشد است. امروزه پدران به دلیل مشغله‌ی زیاد٬ وظایف پدری و بیماری‌های واگیردار جهانی، درمعرض خطر فرسودگی هستند. ما مجبوریم فشار زیادی را تحمل کنیم و گاهی راه چاره‌ای نداریم. بسیاری از ما خودمان را با کار کردن از راه دور و در خانه وفق داده‌ایم. تلاش کرده‌ایم تا کودکانمان را در خانه آموزش دهیم و همزمان شریک زندگی‌مان را حمایت کرده‌ایم و حواسمان به حفظ جذابیت رابطه‌ای که داریم بوده. این یعنی ماه‌ها، روزی ۱۴ ساعت کار کردن، خسته و کوفته به رختخواب رفتن، شب خوابیدن و صبح بیدار شدن و تکرار همان روز قبلی. اگر زندگی شما هم اخیرا به همین شکل بوده، پس به خواندن ادامه دهید. دانش، قدرت به همراه دارد٬ پس درک فرسودگی (درک واقعی) اولین قدم برای درمان و پیشگیری از آن در آینده است.
فرسودگی چگونه است؟
فرسودگی یک سندروم پزشکی است. این سندروم زمانی رخ می‌دهد که فرد برای یک مدت طولانی تحت فشار بوده باشد. فرسودگی یک شبه اتفاق نمی‌افتد و به همین دلیل است که آدم‌ها اغلب متوجه نمی‌شوند که فرسوده شده‌اند و زمانی می‌فهمند که خیلی دیر شده است. یادگیری تشخیص مراحل فرسودگی بهترین راه برای شناسایی، درمان و پیشگیری از وقوع آن در آینده برای خود و همسرتان است.
زمانی که در دفتر کارم پدران را ملاقات می‌کنم (و از فرسودگی خودم پیشگیری می‌کنم) چهار مرحله را بررسی می‌کنم. در بهترین حالت، اگر این مراحل را بدانید می‌توانید وقتی در مرحله‌ی یک یا ۲ هستید مچ خودتان را بگیرید. این موضوع این امکان را به شما می‌دهد تا منبع فشار را مدیریت کنید؛ اما اگر آن را کنترل نکنید، مرحله‌ی سه و چهار انرژی بیشتری برای بهبود از شما صرف می‌کند و ما قصد داریم از این اتفاق جلوگیری کنیم.
مرحله‌ی ۱
دوست دارم اسم مرحله‌ی اول فرسودگی را «فاز ماه عسل» بگذارم. هنگامی که ما تحت فشار شدید هستیم بدن ما با ترشح هورمونی به اسم آدرنالین خودش را با شرایط سازگار می‌کند. آدرنالین را به عنوان فشاری روی استروئید‌ها در نظر بگیرید. آدرنالین در مقادیر کم بسیار عالی است. آدرنالین از نظر جسمی ضربان قلب را افزایش می‌دهد. فشار خون را بالا می‌برد و اشتها را کم می‌کند. از نظر ذهنی این امکان را به ما می‌دهد تا تمرکز کنیم. با توپ تردستی انجام دهیم و همزمان از دست یک خرس فرار کنیم. در اصل آدرنالین از ما «پدری فوق‌العاده» می‌سازد. در ابتدا حس خیلی خوبی به ما می‌دهد چرا که می‌توانیم بدون اینکه کاری را از قلم بیاندازیم، تمام وظایفمان را در زندگی انجام دهیم. در هر صورت آدرنالین قرار است یک پاسخ موقتی و کوتاه مدت باشد زیرا بدن ما طوری طراحی نشده است که بتواند مدت زمان طولانی زیر فشاری با این شدت قرار بگیرد.
مرحله ۲
وقتی وارد مرحله‌ی دوم شویم، آدرنالین کم‌کم ما را از پا درمی‌آورد. ما وقتی از دست خرس فرار می‌کنیم، باید بعد از آن استراحت کنیم؛ اما اگر مرحله‌ي یک ادامه پیدا کند ما نیمه‌ی دوم (و ضروری) معادله را از دست می‌دهیم. به مرحله‌ی دوم فرسودگی خوش آمدید. اگرچه هنوز هم می‌توانیم همزمان همه‌ی کارها را انجام دهیم اما متوجه می‌شویم حس خوبی به این کار نداریم. این میزان از خروجی مثل سابق رضایت به همراه ندارد. کم‌کم علاقه‌مان را به چیزهایی که دوست داریم از دست می‌دهیم. یک نشانه‌ی مهم مبنی بر اینکه ما وارد مرحله‌ی دوم فرسودگی شده‌ایم، شب است. ممکن است متوجه شوید شب‌ها کمی بیشتر بیدار می‌مانید تا آن «زمان تنهایی» را برای خودتان داشته باشید. ممکن است خودتان تنها باشید یا با همسرتان این کار را انجام دهید. این اتفاق همیشه هم آگاهانه نیست؛ اما ممکن است برای به دست آوردن کمی ساعات تنهایی٬ کمتر بخوابیم.
مرحله ۳
مرحله‌ی سوم فرسودگی زمانی است که پدر واقعا متوجه می‌شود یک جای کار می‌لنگد. از کارمان لذت نمی‌بریم و در رفتار با همسر و فرزندانمان زود از کوره درمی‌رویم. در برابر محرک‌های کوچک واکنش شدیدی نشان می‌دهیم و تنها چند ثانیه بعد احساس پشیمانی می‌کنیم. اما در هر صورت آسیب وارد شده است و این احساس پشیمانی فایده‌ای ندارد. از بیرون رفتن و فوتبال بازی کردن با بچه‌ها طفره می‌رویم و تنها کاری که دلمان می‌خواهد انجام دهیم این است که روی مبل بنشینیم و چیزی بخوریم و با تلویزیون سر خودمان را گرم کنیم. متوجه می‌شوید سر و کله‌ی «بابای تنبل» پیدا شده است و صادقانه بگویم، هیچ میل جنسی‌ای هم وجود ندارد زیرا فقط دلتان می‌خواهد که بخوابید.
مرحله ۴
مرحله‌ی چهارم فرسودگی دیگر آخر خط است. در کنار افزایش وزن، تحریک‌‌پذیری بیش از حد و بی‌انگیزگی مطلق، چیزهای خطرناک‌تری مثل اضطراب و افسردگی هم هست. این تازه اول کار است. در این مرحله در مصرف شکر و نمک زیاده‌روی می‌کنیم، رابطه‌ی جنسی نداریم، با خوابیدن خستگی‌مان در نمی‌رود و خسته از خواب بیدار می‌شویم، عصرها از خستگی بیهوش می‌شویم؛ اما وقتی شب‌ها به رختخواب می‌رویم انرژی زیادی داریم و تقریبا شب‌ها خوب نمی‌خوابیم.
زمانی که مرحله‌ی چهارم فرسودگی رخ داد، باید تمام تیم پزشکی وارد عمل شوند. این کاری نیست که خودتان تنهایی از پس آن برآیید. زیرا تشخیص تفاوت بین افسردگی و فرسودگی کار دشواری است. شاید لازم باشد تا هنگامی که در حال بهبود هستید از کارتان مرخصی بگیرید. اولین قدم برای بهبودی در مرحله‌ی ۴ این است که میزان آدرنالین را کم کنید و به بدنتان یاد دهید چطور به ریتم طبیعی شبانه روزی خود برگردد.
هیچ کدام از ما دوست نداریم احساس فرسودگی کنیم. دلمان می‌خواهد از زندگی، از همسر و از خانواده‌مان لذت ببریم. دوست نداریم نسبت به فرزندانمان احساس تنفر و خشم داشته باشیم و می‌خواهیم تا در کنار خانواده حضور داشته باشیم. پدرِ امروز٬ پدری نیست که ما از بچگی در تلویزیون دیده‌ایم؛ پدری که کیفش را پرت می‌کند کنار در و پشت یک میز چیده شده‌ی بی نقص می‌نشیند و قبل از اینکه به اتاق نشیمن برود سیگارش را روشن می‌کند.
پدرِ امروز نقش مهمی در زندگی فرزندانش ایفا می‌کند و با آنها ارتباط برقرار می‌کند. نه اینکه فقط مایحتاج زندگی‌شان را فراهم کند. ما درگیر نیازهای خانه و خانواده و مراقبت از همسرمان هستیم. ما ثابت می‌کنیم زن و مرد می‌توانند «همه چیز را با هم داشته باشند» اما باید «همه چیز را با هم» و در کنار همدیگر داشته باشند. ما به همسرمان اهمیت می‌دهیم و دوست داریم شاهد موفقیت آنها هم باشیم. اگرچه دوسال اخیر بسیار سخت گذشته؛ اما بیایید تا با تجهیز به سلاح دانش و دانستن در مورد فرسودگی و کارهایی که برایش می‌توانیم انجام دهیم، رو به آینده حرکت کنیم.
راهکارهای مقابله با فرسودگی
حالا که متوجه شدیم فرسودگی چیست و چه مراحلی دارد، وقتی با آن مواجه شدیم چکار کنیم؟ نکته‌ی بسیار مهمی که باید مد نظر قرار دهید این است که در کنار راهکارهایی که ما ارائه می‌دهیم، حتما از کمک یک روان‌درمانگر هم استفاده کنید.
فرسودگی زمانی به یک بحران جدی تبدیل می‌شود که روی روابط شما با اطرافیان، خصوصا فرزندانتان اثر بگذارد، پس به محض اینکه فهمیدید دچار فرسودگی شده‌اید سریعا برای درمان و بهبود اقدام کنید.
همانطور که گفتیم فرسودگی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد برای مدتی طولانی تحت فشار باشد، پس باید تا آنجایی که می‌توانیم، فشارها را کم کنیم.
اولین قدم برای کاهش فشار، کم کردن مسئولیت‌هایی است که بر عهده‌ی شماست. اگر کارهای داوطلبانه انجام می‌دهید، اگر مدتهاست به یک دوست یا آشنا لطفی می‌کنید که خارج از وظیفه‌ی شماست، اگر عضو گروهی هستید که حضور شما در آن اجباری نیست، اگر برای درآمد بیشتر شغل دوم یا سومی دارید و اگر کاری را برخلاف میل تان انجام می‌دهید، همه را برای مدتی کنار بگذارید و سر خودتان را خلوت کنید. در ابتدا شاید برای افرادی که به حضور همیشگی شما عادت داشتند این وضعیت ناخوشایند باشد و از شما بخواهند تا مثل سابق ادامه دهید، اما فراموش نکنید که هیچ چیز مهم‌تر از شما نیست و یاد بگیرید که برای یک مدت «نه» بگویید. به هرچیزی که امکانش را دارید «نه» بگویید و هیچ مسئولیت اضافه‌ای را برعهده نگیرید.
قدم بعدی پاکسازی روابط‌تان است. اگر فردی اطرافتان هست که مدام به شما انرژی منفی وارد می‌کند و موجب ناراحتی شما می‌شود، از او فاصله بگیرید. از افرادی که پشت سر این و آن حرف می‌زنند و بد می‌گویند دور شوید. اگر در محل کارتان هنگام ناهار خوردن، همکارانتان از هم بد می‌گویند محل را ترک کنید و غذایتان را جای دیگری بخورید یا بروید قدم بزنید. مدتی از فضای مجازی فاصله بگیرید و تقریبا ارتباطاتتان را به حداقل برسانید.
خانه را پاکسازی کنید. مگر می‌شود در فضایی آشفته و شلوغ زندگی کرد و ذهنی آرام داشت؟ فضای دور و اطرافتان را خلوت و تمیز کنید. سی‌دی‌های اضافه را دور بریزید، لباس‌هایی که دیگر نمی‌پوشید یا اندازه نیستند را ببخشید به دیگران یا بفروشید و در کل هر چیز اضافه‌ای را که مدتهاست استفاده نکرده‌اید یا بفروشید یا دور بیاندازید.
و در آخر اینکه این دوره را تنهایی سپری نکنید. اگر می‌توانید راجع به آن با کسی صحبت کنید و از احساساتتان بگویید. به همسر یا شریک زندگی‌تان از حالی که دارید بگویید و خجالت نکشید. این اتفاق ممکن است برای هر کسی بیفتد و افراد زیادی در جهان مثل شما دچار فرسودگی هستند.
مقاله‌ای که خواندید، ترجمه‌ای آزاد از سایت‌های DaddysDigest و Thisdaddoes بود که توسط تیم پژوهشی و آموزشی آی قصه تهیه شده بود. پیشنهاد می‌کنیم مقاله «۶ راه مقابله با فرسودگی مادرانه» را هم بخوانید.
