همه ما وقتی فرزندمان برای اولین بار بطری شیشه‌اش را بدست می‌گیرد، چهار دست و پا می‌رود و یا یک کلمه جدید یاد می‌گیرد، با خود فکر می‌کنیم او یک نابغه است. با بزرگ شدن کودک، استعدادهای او نیز بیشتر ظاهر شده و ما تمام تلاشمان را می‌کنیم تا این گرایش‌های ذاتی او به کارهای خاص را پرورش داده و به ابزارهایی مادام‌العمر تبدیل کنیم. اما چطور می‌شود این کار را کرد؟ چطور می‌توان استعدادها و توانایی‌های واقعی کودک را شناسایی کرده و به او کمک کنیم تا از آن‌ها نهایت استفاده را ببرد؟

مهمترین عناصر کلیدی در رشد استعدادهای کودکان، تمرین و داشتن انگیزه است. پس از ظاهر شدن استعدادهای ذاتی کودک، باید آن‌ها را پرورش داده و از آن‌ها مراقبت کرد و او را به سمت پتانسیل‌های بیشتر هدایت کنیم.

این مطلب را مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی آی‌قصه از سایت معتبر kidsource و community.today ترجمه و بازنویسی کرده است.

کشف استعداد

به چیزهایی که توجه فرزندتان را به خود جلب می‌کند دقت کنید. دنبال لحظاتی باشید که در آن، کودکتان عاشق یادگیری مهارتی جدید می‌شود. همانطور که آن‌ها را بخاطر تلاش‌هایشان ستایش می‌کنید، ببینید آیا باز هم پس از تعریف و تمجیدهای شما، به فعالیت خود ادامه داده تا مهارت خود را بیشتر کنند، یا اینکه آن کا را کنار گذاشته و سراغ فعالیت دیگری می‌روند؟ به کارهایی که فرزندتان در اوقات فراغتش انجام می‌دهد، دقت ویژه داشته باشید. آن‌ها را در فعالیت‌های مختلف درگیر کنید و ببینید از کدام بیشتر خوششان می‌آید. استعداد تنها بخش کوچکی از این فرایند است. چیزی که از همه مهمتر است، عشق و علاقه وافر آن‌ها به فعالیت مورد نظر و شوق آن‌ها برای تبدیل آن به چیزی بهتر و بزرگتر است.

باارزشترین ابزاری که برای کشف استعداد ذاتی کودکتان می‌توانید بکار ببرید، این است که از او سوال کنید. از او بپرسید از چه چیزهایی لذت می‌برد و انجام چه کارهایی برایش آسان است.

کشف استعداد فرزندتان اصلا کار سخت و پیچیده‌ای نیست. فقط باید دقت کنید و به یاد داشته باشید از چه کارهایی خوشش می‌آید.

استعدادهای مختلف  

کمک به کودک در کشف استعدادها و توانایی‌های ذاتی‌اش بسیار مهم است، چرا که او را به بهترین شکل ممکن برای رسیدن به شغل مورد علاقه‌شان در آینده آماده می‌کند. به گفته لری دبلیو گریدر، “کمک به کودکان در کسب تجارب گوناگون و برخورد با کسانی که مشاغل مختلفی دارند، افق دید آن‌ها را گسترش خواهد داد.” در قسمت زیر، چند ایده مختلف برای روبرو کردن کودکان با مشاغل مختلف ارائه می‌شود:

• به کودکتان اجازه دهید تا کارهای مختلف را امتحان کند. خودتان خواهید دید که بتدریج به سمت یک یا دو فعالیت بخصوص که از آن بیشتر لذت برده و در آن، بهتر از سایرین است، گرایش پیدا می‌کند. بگذارید خودش بصورت طبیعی ببیند به چه چیزهایی علاقه دارد و هرگز او را مجبور نکنید به سمت کارهایی برود که شما برایش انتخاب کرده‌اید.
• بگذارید از فرزندتان تست ضریب هوشی و یا استعدایابی گرفته شود. اگر فرزندتان در انجام فعالیت‌های مختلف مهارت بالایی دارد و یا اینکه از انجام آن‌ها حوصله‌اش سر می‌رود و علاقه‌ای به آن‌ها ندارد، از او تست هوش و استعداد بگیرید. نتایج تست به شما نشان می‌دهد که چطور می‌توانید او را بهتر به چالش بکشید.
• آیا فرزندتان در نوشتن استعداد دارد؟ او را در کلاس‌های یادگیری نوشتن ثبت نام کنید.
• آیا فرزندتان در هنرهای تجسمی استعداد دارد؟ اگر اینطور است، دنبال یک استودیوی هنری در محله خود بگردید تا فرزندتان را در آن ثبت نام کنید و یا اینکه او را به اردوهای هنری تابستانی بفرستید.
• بدنبال کلاس‌های فوق برنامه در جامعه خود بگردید. اغلب کانون‌های پرورش فکری، در طول تابستان، کلاس‌های مختلفی را ویژه کودکان در زمینه رباتیک، هنر، تئاتر و غیره برگزار می‌کنند.

پرورش استعداد

فرزندتان را تشویق کنید از افراد موفق الگوبرداری کند. به او کمک کنید الگوهایی را در جامعه بیابد که در فعالیت مورد علاقه آن‌ها سرآمد دیگران هستند و به او یاد دهید تا از کارها و مهارت‌های آن‌ها تقلید کند. اگر الگوی مورد نظرشان یک نقاش است، از فرزندتان بخواهید از روی یکی از آثار او طرحی بزند.

از تلاش‌های فرزندتان تعریف و تمجید کنید. کانون اصلی توجه شما نباید انجام بی‌نقص کار و داشتن قابلیت باشد. چیزی که کودکتان را به سطح بالاتری از مهارت خواهد رساند، تلاشی است که صرف انجام هر کاری می‌کند.

از اینکه کودکتان انجام کاری را کنار بگذارد نترسید. بخش مهمی از کشف و پرورش استعداد کودکان این است که به آن‌ها اجازه تصمیم‌گیری بدهید. تعهد و تلاشی که خرج فعالیت مورد نظر کرده‌اند را قدر نهید، ولی آن‌ها را مجبور به ادامه آن نکنید. اگر علاقه‌ای به این فعالیت نداشته باشند، به اندازه‌ای که باید برای پرورش استعدادهای خود تلاش نخواهند کرد.

فرزندتان، موجودی منحصربفرد است

هر کودک، فردی منحصربفرد است و به عنوان پدر و مادر، باید افتخار کنید که پابه‌پای آن‌ها در مسیری که در آن، بتدریج می‌فهمند که هستند و برای ساخت دنیایی بهتر، چه نقشی می‌توانند ایفا کنند با آن‌ها گام برمی‌دارید.

با رشد و پرورش استعدادهای فرزندتان، به او می‌فهمانید که در چه کارهایی از بقیه بهتر هستند و همین باعث می‌شود بیشتر از زندگی خود لذت ببرند. با دادن فرصت، تشویق و آزاد گذاشتن کودک در کشف هویت و توانایی‌هایی که دارد، او را برای رسیدن به موفقیت‌های آتی آماده می‌کنید.

کارهایی که خانواده‌ها در منزل می‌توانند انجام دهند

استعدادهای کودک باید هر چه زودتر و در همان سال‌های اولیه شناسایی شود تا او بتواند توانایی‌های بالقوه خود را بطور کامل به شکل بالفعل درآورد. والدین برای اینکه بتوانند به فرزند خود در یادگیری و ارتقاء قابلیت تفکر و برقراری ارتباط با دیگران کمک کنند، لازم نیست حتما آموزش ببینند یا پول و وقت زیادی را صرف آن کنند. در اینجا، برخی کارهایی که والدین می‌توانند در خانه انجام دهند را ذکر می‌کنیم:

• اهداف تحصیلی بالایی را برای فرزندان خود تعیین کنید. به آن‌ها بگویید که موفقیت در این زمینه امکان‌پذیر است، و کسب نمرات خوب در مدرسه، مزایای زیادی را بعدها برایشان به ارمغان خواهد آورد، و اینکه خانواده و معلمان از آن‌ها توقع دارند عملکرد خوبی در مدرسه داشته باشند. کاری کنید که به هویت فردی و فرهنگی خود ببالند و به آن افتخار کنند.
• با فرزندان خود صحبت کرده و با آن‌ها بازی کنید. با فرزندان خود درباره وقایع فعلی، اتفاقاتی که در محله‌تان رخ می‌دهد، و کارهایی که هر کدامتان در طول روز انجام داده‌اید حرف بزنید. همانطور که دارید روتین روزانه خود را انجام می‌دهید، برایشان توضیح دهید که دقیقا چه کار می‌کنید و علت آن چیست. فرزندانتان را ترغیب کنید از شما در مورد هر چیزی که نمی‌دانند سوال کنند و یا خودتان جوابش را بدهید یا به آن‌ها کمک کنید تا جواب سوال را پیدا کنند. با کمک همدیگر، داستان‌سازی کنید. برایشان قصه بخوانید، با هم بازی کنید، و پازل بسازید.
• از فرزندانتان بخواهید به نحوه صحبت کردن مردم در رادیو و تلویزیون دقت کنند. برایشان توضیح دهید که چرا استفاده از الگوهای گفتاری خوب می‌تواند به آن‌ها در مدرسه و بعدها در زندگی کمک کند.

• به کارهایی که فرزندانتان از انجامش لذت می‌برند مثلا یک سرگرمی خاص، نقاشی یا کار با اعداد و ارقام، دقت کنید. به آن‌ها کمک کنید این مهارت‌ها را توسعه داده و بفهمند از چه طریق و چه نهادهایی در جامعه می‌توانند در یادگیری فعالیت‌های غنی‌سازی شرکت نمایند. کار کشف استعداد را از همان سال‌های اولیه زندگی کودک آغاز کنید.
• فرزندان خود را به جاهایی ببرید که بتوانند در آن، چیزهایی یاد بگیرند. جدول برنامه‌های قصه‌خوانی که در کتابخانه‌ها یا کتاب‌فروشی‌ها برگزار می‌شوند و یا رویدادهای ویژه کودکان در موزه‌ها و مراکز اجتماعی را دربیاورید. از کتاب‌ها و بازی‌های رایگان کتابخانه استفاده کنید.
• در کلاس‌های فرزندپروری ویژه نحوه پرورش استعدادهای کودک که در محله و یا مدرسه برگزار می‌شود شرکت کنید.
• در بین اعضاء خانواده و یا جامعه خود بگردید و کسانی را پیدا کنید که قادرند مانند یک مربی، به فرزندتان در شکوفایی استعدادهایش کمک کرده و الگویی برای پیشرفت و موفقیت تحصیلی او باشند.
• در مورد برنامه‌های ویژه کشف زودهنگام استعداد، اطلاعات کسب کنید تا وقتی فرزندتان وارد پیش‌دبستان یا دبستان شد، دروس آموزش داده شده، وی را به چالش بکشد. همچنین در مورد جامعه محلی یا کانون‌ها، موسسه‌ها و برنامه‌های غنی‌سازی فوق برنامه نیز اطلاعات جمع‌آوری کنید.
• فضایی ساکت و آرام را برای مطالعه فرزندتان فراهم کرده و در انجام تکالیف به او کمک نمایید، یا کلاس‌هایی را برایش پیدا کنید که بتواند بعد از مدرسه به آنجا برود و در سکوت و آرامش درسش را بخواند.