اگر تکفرزند باشید یا تک فرزند داشته باشید و بهعبارتی یک نفر از خانواده سهنفره باشید حتما تا به حال به جملات و اظهارنظرهایی مثل این جملات برخوردهاید: «چرا دیگه بچه نمیآری؟»، «کوچولو دلت خواهر برادر نمیخواد؟»، «تکفرزندها خیلی دردسر میکشنها به نظرم یکی دیگه هم بیار.» شاید حتی بهعنوان والدین با خودتان خلوت کرده باشید و بعد علیرغم میل باطنیتان و تنها بخاطر تکفرزند عزیز دردانهتان رنج و لذت دوباره پدر مادر شدن را به جان خریده باشید و دیگر سه نفره نباشید. سالها قبل تک فرزندی فقط یک انتخاب نبود و مردم با تابوی تک فرزندی درگیر بودند. بلکه عدم وجود امکانات پزشکی و یا اقتصادی باعث میشد که پدر و مادر با اینکه تمایل به گسترش خانواده داشتند اما فقط به یک بچه بسنده کنند.
امروزه اما تک فرزندی یک انتخاب است، انتخابی آگاهانه و نه از سر اجبار. هر چند هنوز نیز افسانههای نادرست در مورد تکفرزندها و خانوادههای سه نفره کاملا از بین نرفتهاست. اما واقعا چقدر این شایعات واقعیت دارد و چه مقدار از آن تنه به تنه افسانه زدهاست؟ به همین منظور تیم پژوهشی و آموزشی آی قصه نشستی ترتیب داده است تا این آسیبهای تک فرزندی را از منظر دو متخصص روانشناس و جامعهشناس بررسی کند. در این نشست که در موسسه فرهنگی آیقصه با میزبانی سپیده بیگدلی و فاطمه فرهاد برگزار شد، در خدمت خانم الهام پورمحمد، روانشناس و مشاور خانواده و خانم ندا مشرفپور، جامعهشناس بودیم. در بخش اول نشست به تابوی تک فرزندی پرداخته شده است.
ویدئوی بخش اول از این نشست را با عنوان «تابوی تک فرزندی در گذر زمان» ببینید. در ادامه گزارش آن را نیز میتوانید بخوانید.
تابوی تک فرزندی ؛ تابویی که ریشه در نبود امکانات داشت!
فاطمه فرهاد اولین سوال این نشست را پرسید: «با توجه به اینکه تک فرزندی برای مدت زیادی تابو هم بوده است، چه شد که از خانوادههای پرجمعیت گذشته به خانوادههای سهنفره و تک فرزند امروزی رسیدیم؟»
ندا مشرفپور، متخصص علم جمعیتشناسی درخصوص تابوی تک فرزندی گفت: «طبق مشاهدات گسترده، بعد از جنگ جهانی اول در ایران، تمایل خانوادهها به فرزندآوری، به دلیل بهبود وضعیت اقتصاد و بهداشت کاهش یافته و تعداد فرزندان هر خانوار به میزان قابل توجهی کم میشود. چرا؟ چون قبل از جنگ جهانی اول، فرزندان بیشتر نقش عصای دست و کمککار داشتند، اما پس از جنگ جهانی و به طور اخص پس از سال ۱۳۶۵ تا حدود سال ۱۳۹۰ تمایل خانوادهها به فرزندآوری به شدت کاهش و تعداد خانوادههای تک فرزند به شدت افزایش پیدا کردهاست.»
دلایل افزایش خانوادههای سه نفره
ندا مشرفپور دربارهی شکسته شدن تابوی تک فرزندی و افزایش تمایل به خانوادههای کمجمعیت میگوید: «دلیل اصلی این افزایش تغییرات بنیادی در ارزشهای اجتماعی خانواده است. در گذشته تعداد فرزندان بهخصوص تعداد فرزندان پسر نشاندهنده ارزشهای اجتماعی خانواده بود. اما این باورها با پیشرفت علم به مرور زمان تغییر کرد.
همچنین عواملی چون توسعه تحصیلات، تمایل بیشتر خانمها به کار کردن، بالا رفتن سن ازدواج و بالتبع آن محدود شدن سن باروری از سایر این عوامل است. همچنین توجه به زندگی فردی به شدت افزایش یافته و خیلیها به این دلیل تکفرزند ماندهاند که بتوانند به علایق خود نیز رسیدگی کنند. البته بعد اقتصادی نیز از سمت مردان به شدت پررنگ است که خواستار فراهم کردن یک زندگی مطلوب برای خانواده خود هستند. همچنین با توجه به مقتضیات زمانه شبکه حمایتی خانواده و دوستان بسیار کمرنگ شده و والدین به مهدکودکها نیز اطمینان کامل ندارند. و در نهایت برآورد تمامی این عوامل باعث شده که زنان و مردان تمایل کمتری به تعداد بیشتر بچه داشته باشند.»
گزارش اولین بخش از نشست «سندروم تک فرزندی ؛ از افسانه تا واقعیت» را خواندید. در بخش اول به تابوی تک فرزندی پرداخته بودیم. این نشست توسط مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی اپلیکیشن آی قصه برگزار شده است. بخشهای بعدی گزارش در روزهای آتی منتشر میشود.