سندرم تک فرزندی به عنوان یکی از سندرمهای رایج رفتاری در کودکان شناخته میشود. با توجه به اینکه امروزه شاهد خانوادههای تک فرزند بیشتری نسبت به گذشته هستیم، قطعاً نگرانی در این باره نیز افزایش یافته است. به همین منظور آی قصه در ادامهی نشستی که برای بررسی آسیبهای تک فرزندی برگزار کرده بود، به مسئله سندرم تک فرزندی هم پرداخته است. در این نشست سپیده بیگدلی و فاطمه فرهاد، میزبانان، از ندا مشرفپور، جامعهشناس و الهام پورمحمد، روانشناس و مشاور خانواده خواستهاند به این سوالات پاسخ بدهند که سندرم تک فرزندی چقدر واقعیت دارد؟ و چطور میتوان کودک تک فرزند را از آسیب دور نگه داشت؟
بخشهای ابتدایی این نشست را از لینکهای زیر میتوانید دنبال کنید.
ویدئوی بخش آخر نشست تک فرزندی آی قصه را با عنوان «سندرم تک فرزندی» ببینید.
چه کنم تا تکفرزندم دچار سندرم تک فرزندی نشود؟
نه! نیازی نیست به فرزند دوم فکر کنید. اول از همه اینکه نگران نباشید و کار را به مکانیزم تعدیل خود بسپارید. و اما به جز این مکانیزم، روشهای موثر دیگری نیز هست که از سندرم تک فرزندی جلوگیری میکند. و در آخر، مثل مبحث والدگری، همه چیز به شما وابسته است، افسانهها را دور بریزید و از تاثیرات محیط بر روی رشد کودک غافل نشوید.
ندا مشرفپور، جامعهشناس می گوید: «مکانیزم تعدیل خود یعنی چه؟ یعنی حتی اگر تک فرزندها تمام این خصوصیات ناپسند را داشته باشند هم باز وقتی وارد جامعه میشوند تعدیل شده و خواه ناخواه خود را اصلاح میکنند. یعنی باید اینکار را بکنند وگرنه پس زده شده و تنها میمانند. پس از این منظر، هیچ آسیبی پایدار نیست.»
الهام پور محمد، دیگر مهمان نشست سندرم تک فرزندی معتقد است: «تلاش کنید که فرزند شما شانس بودن در جمع را داشته باشد. در این مورد بسیار دغدغهمند و جدی باشید. زمین بازی و مهدکودک را دست کم نگیرید. تک فرزندان حتما باید از سه سالگی به مهد کودک بروند و برای اینکار آماده شوند. و در سنین پایین در خانههای بازی شانس بودن و بازی کردن با همسنوسالان خود را داشته باشند.»
چند راهکار برای پیشگیری از سندرم تک فرزندی
الهام پورمحمد چند راهکار برای پیشگیری از سندرم تک فرزندی پیشنهاد میکند که در ادامه میخوانید.
«قانونمندی را فراموش نکنید. والدین باید به طریقی این تک فرزند عزیز دردانه را قانونمند کنند و مهارت هایی چون گذشت، رعایت نوبت و همکاری را به او آموزش دهند. تک فرزند باید بداند که درست است که تنها کودک خانه است اما همه چیز برای او نیست و امکانات باید تقسیم شود. قانونگذاری برای کودکان باید سختگیرانه نبوده و متناسب با سن کودک باشد تا کودک دلیلی برای سرپیچی از آن نداشته باشد. و فراموش نکنید که در صورت قانونشکنی، عواقب نیز مشخص و حتمی باشد.»
او همچنین میگوید: «کمالطلبی آفت کودکان تک فرزند است. این موضوع بسیار مهم است، مهتر از چیزی که ما فکر میکنیم. چون کمالطلب ها هرگز از زندگی خود راضی نیستند. برای جلوگیری از این قضیه و سندرک تک فرزندی باید به کودکان یاد بدهیم که نیازی نیست کامل باشد و همه آرزوهای ما را برآورده کند. کودک باید اشتباه کند. باید بیاموزد که همیشه یک گزینه دیگر نیز وجود دارد و آدم لازم نیست در تمام بازیها برنده شود و از پس همه کارها بر بیاید. یک راه آموزش این قضیه این است که والدین از شکستهای خود بگویند. ابراز کنند که بله من تصمیم غلطی گرفتم، عذر میخواهم اگر بقیه را به دردسر انداختم اما حالا بیایید ببینیم راه جبران آن چیست.»
نکتهی دیگری که این روانشناس و مشاور خانواده مطرح میکند این است که والدین نباید رابطهشان را فدای تنهایی فرزندشان کنند. او توضیح میدهد: «در این راستا پدر و مادرها برای جلوگیری از آسیب فرزند، دو روش اتخاذ میکنند. یا خودشان سعی میکنند که جای خواهر برادر را پر کنند که منجر به آسیب گروههای سهنفره میشود و یا میخواهند که با خانواده دیگری ادغام شوند. اما واقعا راهحل چیست؟»
آیا پر کردن جای خالی خواهر و برادر برای کودک درست است؟
در ادامهی راهکارهای پیشگیری از سندرم تک فرزندی ، ندا مشرفپور نیز میگوید: «پدر و مادرها برای اینکه جای خالی خواهر یا برادر را برای بچه پر کنند نقش خود را پررنگتر بازی میکنند و یکی به بچه نزدیکتر شده و این رابطه دیگر سه نفره نیست. گویی که یک تیم دو نفره داریم و نفر سوم جا مانده و این آسیب گروه های سهنفره است. بعضی خانوادهها نیز سعی دارند نسبتهای دیگر را به خواهر برادر بدل کنند. نمیشود به زور یک پسرخاله یا دخترخاله را خواهر و برادر کرد. نمیشود نقشها را تغییر داد. اینگونه ما هم تجربه خواهر برادر را از کودک میگیریم و هم تجربه فامیل را. نمیتوان دو تا فرهنگ سه نفره را با هم مخلوط کرد و یک خانواده شش نفره با چهار والد ساخت.»
الهام پور محمد هم در این رابطه میگوید: «جلوگیری از آسیب گروههای سهنفره سخت اما شدنی است. اول از همه اجازه ندهید فرزندتان با شما بر علیه همسرتان تیم تشکیل دهد. این کار ضربه مهلکی به روابط زوجین و همچنین روابط والد-فرزندی وارد میکند. کودک باید بفهمد که پدر و مادر با هم یک تیم هستند به اسم تیم والدین که مرزهای مشخص و غیرقابل نفوذی دارد، و این اصلا به معنای نبود تیم سه نفره نیست. به منظور بهبود روابط، زوجین حتما باید زمانی را به رابطه دو نفره خود اختصاص داده و در صورت لزوم از مشاوران مربوطه کمک بگیرند.»
نشست بررسی آسیبهای تک فرزندی بخشی از برنامهی مسئولیت اجتماعی آی قصه در راستای افزایش آگاهی مخاطبان خود است. این نشستها تحت عنوان «شصت نشست» و با موضوعات فرزندپروی برگزار میشوند. گزارشی که خواندید، بخش سوم از نشست «سندرم تک فرزندی؛ از افسانه تا واقعیت» بود. بخشهای قبلی را از لینکهای زیر میتوانید دنبال کنید.