انیمیشن علمی تخیلی و کمدی ران خراب‌شده محصول استودیوی قرن ۲۰ و لاک‌اسمیت انیمیشن در سال ۲۰۲۱ است. کارگردان‌های این انیمیشن سارا اسمیت و جی پی واین هستند که تمام این اثر را در دوران پاندمی کووید ۱۹ تولید کردند. تمام اعضای گروه ساخت انیمیشن و حتی صداپیشگان، از راه دور و در خانه‌های خود به پیشبرد این اثر کمک کردند که امکان دارد کمی در کیفیت آن تاثیر گذاشته باشد. باجه‌ی ران خراب شده در حدود ۶۰ و نیم میلیون دلار فروش داشته است.
داستان از چه قرار است
قضیه از این قرار است که پسربچه‌ی یازده ساله‌ی مهربان و خوش‌قلبی به اسم بارنی برای پیدا کردن دوست مشکل دارد. او مادرش را از دست داده و با پدر و مادربزرگش زندگی می‌کند. آنها وضعیت مالی چندان خوبی ندارند و پدرش شبانه روز تلاش می‌کند تا بتواند نیازهای مالی او را تامین کند، اما آنقدرها که باید موفق نیست و بارنی هم این مسئله را درک می‌کند و هیچ توقعی از پدرش ندارد.
بارنی پسری ساکت است که هیچ دوستی ندارد و به دلیل شرایط زندگی‌اش از هم‌سن و سالان خود خجالت می‌کشد و آنها هم او را مسخره می‌کنند. او در مدرسه‌ای درس می‌خواند که همه‌ی بچه‌ها به جز او دستگاهی به اسم بی-بات دارند. دستگاهی که وظیفه دارد برای صاحبش دوست پیدا کند و چیزی شبیه به یک شبکه‌ی اجتماعی است. پدر بارنی که می‌بیند او چقدر دلش می‌خواهد بی-بات داشته باشد برای تولدش یک بی-بات می‌خرد؛ اما این بی-بات با تمام بی-بات‌های دنیا فرق دارد.
اینستاگرام، تیک‌تاک، توییتر…
در انیمیشین ران خراب شده اشاره‌ی مستقیمی به هیچ‌یک از این برنامه‌ها نشده اما دستگاه دوست‌یابی بی-بات تقریبا همان ویژگی‌ها را با امکانات پیشرفته‌تری دارد و می‌بینیم که کودکان تمام وقت خود را آنلاین و با آن دستگاه می‌گذرانند و مهم‌ترین مسئله‌ی آنها تعداد فالور و لایک و بازدید است.
این دستگاه آنقدر با زندگی کودکان عجین شده که آن را با خود به مدرسه می‌برند، در مدرسه جایگاه مخصوصی برای آن تعبیه شده، زنگ تفریح خود را با آن می‌گذرانند و پایه‌ی تمام ارتباطات آنها در بی-بات است. نکته‌ی جالب اینکه مرد جوانی به اسم مارک سازنده‌ی این دستگاه است اما هیچ شباهتی با مارک زاکربرگ ندارد و برخلاف او رنگین پوست است و موهای فری دارد، از طرفی مرد دیگری که قصد رقابت با مارک را دارد و می‌خواهد جای او را بگیرد شباهت‌های ظاهری زیادی با بیل گیتس دارد. کارخانه‌ی سازنده‌ی این دستگاه بابل یا حباب نام دارد و ساختمان آن هم شبیه به حباب است و این پیام را می‌رساند که این فضا حبابی بیش نیست و با یک تلنگر فرو می‌ریزد.
حریم خصوصی
نکته‌ی بسیار مهمی که در این انیمیشن به آن اشاره شده، اهمیت حریم خصوصی و سازوکار آن است. اینکه برنامه‌هایی که از آنها استفاده می‌کنیم به راحتی قادرند حریم خصوصی ما را نقض کنند و به خصوصی‌‌ترین ابعاد زندگی ما دسترسی داشته باشند و با اطلاعاتی که از فعالیت‌های ما به دست می‌آورند ما را در معرض محصولاتی قرار می‌دهند که به خرید وادار شویم. در انیمیشن ران خراب‌شده می‌بینیم هیچکس به حریم خصوصی بارنی دسترسی ندارد چون به آن جامعه‌ی مجازی وارد نشده است و همین دوری در نهایت باعث می‌شود که دنیا را تغییر دهد.
دنیای خودت را بساز
بارنی و بی-باتش که هیچ اتصالی به دنیای مجازی ندارند و مثل بچه‌های دیگر غیرمستقیم و بدون اطلاع خودشان هدایت نمی‌شوند، می‌توانند دنیای خودشان را بسازند. بارنی بی-بات خودش را تربیت می‌کند و پایه و اصول یک دوستی واقعی را به او یاد می‌دهد. در حالی که دوستی‌های بی-باتی برای سایر بچه‌ها یک دوستی مجازی و برپایه‌ی اعداد است. دوستی بارنی و بی-باتش ران، یک دوستی دوطرفه است، یک دوستی واقعی در دنیای واقعی، اما دوستی بچه‌ها با بی-باتشان اینطور نیست. دوستی بارنی و ران که یک ربات است، بسیار فراتر از دوستی‌های بچه‌های مدرسه است که هرکدام به دنبال منافع خودشان هستند.
چرا انیمیشن ران خراب‌شده را ببینیم؟
انیمیشن ران خراب‌شده با کمدی زیبایی که دارد به راحتی اثرات استفاده‌ی بیش از حد از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را نشان می‌دهد. استرس و اضطرابی که در نتیجه‌ی استفاده‌ی زیاد از این برنامه‌ها به کودکان وارد می‌شود و ارزش‌هایی که تغییر می‌کنند و جای خود را به ضدارزش می‌دهند. در این انیمیشن می‌بینیم که بچه‌ها برای بالا بردن رتبه‌ی خودشان در دنیای بابل یا حباب حاضرند هر کاری بکنند و حتی به همدیگر آسیب بزنند و زور بگویند.
نکته‌ی خوب ماجرا اینجاست که در انتهای انیمیشن شاهد نابودی بی-بات‌ها و مذمت مطلق آنها نیستیم. بلکه می‌بینیم همه چیز به تعادل رسیده است و با استفاده‌ی درست و اصولی از همان بی-بات‌هایی که دنیا را خراب کرده بودند می‌شود دنیای قشنگی ساخت.
شیدا علی‌پور، نویسنده آی‌قصه این مطلب با ترجمه آزاد از سایت‌های commonsensemedia ،rottentomatoes ، ویکی‌پدیا و IMDb تهیه کرده است.
