کم‌اشتهایی در کودکان عجیب نیست، از دست دادن موقتی اشتها در کودکان نوپا امری رایج است و بندرت باعث نگرانی می‌شود. اما زمانی که با کاهش وزن یا سایر بیماری‌های مزمن همراه باشد، نگران‌کننده خواهد بود. اگر کودک نوپای شما مدام اشتهایش را از دست می‌دهد و دچار تأخیر در مراحل رشدی شده است، باید با یک پزشک مشورت کنید.
آیا از دست دادن اشتها در کودکان نوپا امری طبیعی است؟
اشتهای کودکان نوپا بدلیل جهش رشدی و تحولات روانی که دارند، بسیار متغیر و نامنظم است. همچنین مقدار غذایی که هر روز وارد بدنشان می‌شود نیز متغیر است. اگر کودک نوپای شما سالم بنظر می‌رسد و با سرعت طبیعی در حال رشد است، احتمالا دلیلی برای نگرانی بابت کم‌اشتهایی در کودکان وجود ندارد. با این حال، والدین باید دلایل کم اشتهایی در کودکان نوپا را بدانند.
این مطلب را مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی آی‌قصه از سایت معتبر momjunction ترجمه و بازنویسی کرده است.
دلایل از دست دادن اشتها در کودکان نوپا چیست؟
- بیماری: اگر کودک نوپای شما تب، گلودرد، دل درد، یا علائم اینچنینی دارد، اشتهایی به غذا نخواهد داشت. اگر فرزندتان بیحال و رنجور است، با پزشک خود مشورت کنید.
- دریافت کالری اضافی: غیر از بیماری، دلایل دیگری هم باعث کم اشتهایی کودک می‌شوند که عبارتند از خوردن بیش از حد میان وعده و هله هوله بین وعده‌های اصلی، خوردن نوشیدنی‌های پرقند مثل آبمیوه، و سوزاندن کالری کمتر بدلیل کم تحرکی.
- ترجیحات غذایی: کودکان نوپا در سنی هستند که برخی غذاهای خاص را به بقیه ترجیح می‌دهند و به همین دلیل، ممکن است بدغذا شوند. مجبور کردن آنها به خوردن غذاهایی که دوست ندارند هم باعث کم اشتهایی می‌شود.
- تغییرات بدنی: جهش رشدی و سایر تغییراتی که در بدنشان اتفاق می‌افتد بطرز قابل توجهی بر الگوهای غذایی آنها تأثیر می‌گذارد. تحولات رشدی می‌تواند بر میزان دریافت مواد غذایی روزانه کودک نوپا تأثیر گذاشته و باعث تغییر نیازهای غذایی او شود.
- تغییر بازه زمانی توجه: کودکان نوپا اغلب خیلی بیقرار هستند و نمی‌توانند برای مدتی طولانی روی یک چیز تمرکز کنند، به همین دلیل نمی‌توانند ثابت سر جای خود بنشینند و غذای خود را بطور کامل بخورند.
- قشقرق به پا کردن: کودکان نوپا معمولا زیاد قشقرق بپا می‌کنند، مخصوصا زمانی که غذای مورد علاقه‌شان از آنها دریغ می‌شود. قشقرق و شلوغ‌کاری مکرر که بدرستی کنترل نشود، ممکن است باعث از دست دادن اشتها شود.
معمولا با مشاهده و تجربه می‌توان دلیل کم‌اشتهایی در کودکان نوپا را شناسایی کرد. البته تحت شرایط خاص، بهتر است از پزشک کمک بگیرید.
چه زمانی باید بدنبال کمک‌های پزشکی باشیم؟
برای کم‌اشتهایی در کودکان و مشکلاتش، در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر در کودک نوپای خود، به پزشک مراجعه کنید:
- از دست دادن اشتها به مدت یک ماه
- کاهش وزن
- عدم افزایش وزن به مدت شش ماه
- عق زدن و بالا آوردن غذا
- خوردن تنها چند غذای محدود
- بیحالی و کمبود انرژی
- دیگر مشکلات سلامتی مانند تب، اسهال، یبوست، درد ناحیه شکمی، تنگی نفس، و سرفه
اگر والدین مشکوک هستند که فرزندشان به مقدار طبیعی غذا نمی‌خورد و ممکن است به اختلال خوردن دچار شده باشد، باید به پزشک مراجعه کنند. اختلال خوردن در مصرف غذای کافی مشکل ایجاد کرده و منجر به رژیم غذایی نامناسب می‌شود. همچنین برخی مواقع، کودک نوپا فقط به خوردن یک نوع غذا اصرار دارد. اختلال خوردن تشخیص داده نشده ممکن است باعث بی اشتهایی مزمن شده و رشد کودک را تحت تأثیر قرار دهد.
چطور اشتهای کودک نوپا را به حالت عادی برگردانیم؟
راه‌های تشویق کودک به خوردن غذا و غلبه بر بی‌اشتهایی و کم‌اشتهایی در کودکان
- افزودن بر جذابیت زمان صرف غذا: وقت خوردن غذا یکی از موقعیت‌های اجتماعی مهم برای کودکان در حال رشد است. غذاهای مختلف را در اشکال و رنگ‌های مختلف تهیه کنید. در مورد مواد مورد استفاده در غذا با کودک صحبت کنید. کل خانواده هم باید همان غذایی را بخورند که کودک نوپا می‌خورد تا سرمشق او شوند.
- به او حق انتخاب بدهید: بگذارید کودک خود، غذا و مقدار آن را مشخص کند. اول از غذاهایی که دوست دارد شروع کنید و کم کم به سمت غذاهایی که بدش می‌آید بروید. دادن حق انتخاب به کودک، نوع نگاه او به غذا خوردن را تغییر می‌دهد. این کار باعث از بین رفتن بی‌اشتهایی در طولانی مدت خواهد شد.
- دادن غذا در چند وعده کوچک: معده بچه‌ها کوچکتر از بزرگسالان است و معمولا غذای کمتری مصرف می‌کنند. بجای دو یا سه وعده پرحجم، غذایشان را در پنج تا شش وعده غذایی کوچک در طول روز تقسیم کنید.
- تهیه میان وعده‌های سالم: جلوگیری از خوردن میان وعده در کودکان نوپا خیلی سخت است. میزان خوردن میان وعده در زمان‌هایی که کودک در حال جهش رشدی است، افزایش پیدا می‌کند. در این مواقع، باید میان وعده‌های سالم برایشان تهیه کنید مانند میوه‌های تازه، سالاد سبزیجات، یا سبزیجات آب‌پز. این میان وعده‌ها را می‌توانید بصورت غذاهای انگشتی تهیه کنید که گرسنگی کودک را برطرف کرده و در عین حال، فضای کافی در معده برای وعده‌های اصلی باقی می‌گذارد.
- آنها را وادار به نوشیدن آب کنید: اگر فرزندتان بین وعده‌های اصلی تشنه می‌شود، فقط به او آب بدهید. از دادن آبمیوه‌های صنعتی یا خانگی که حاوی شکر هستند خودداری کنید. مقدار آبمیوه کودک را به کمتر از شش اونس در روز کاهش دهید.
- دادن شیر کامل: کودکان نوپا باید شیر کامل مصرف کنند چون در مقایسه با شیر کم چرب، حاوی مواد غذایی بیشتری است. بین وعده‌های غذایی اصلی، یک لیوان شیر کامل به کودک بدهید تا شکمش تا موقع صرف غذا، پر باشد.
- به زور به کودک غذا ندهید: اگر کودک را مجبور کنید تمام غذایش را بخورد، علاقه خود به خوردن را از دست خواهد داد. بجای آن، همان مقداری که می‌خورد برایش غذا بریزید. اگر کودکتان از خوردن غذایی خاص امتناع می‌کند، بجای اینکه او را مجبور به خوردن بکنید، سعی کنید در وعده غذایی بعدی آن را بخورد.
- مدام منوی غذای خود را تغییر دهید: سعی کنید مواد مغذی مختلفی را از هر گروه غذایی انتخاب و با هم ترکیب کنید تا وعده‌های غذایی سالمی تهیه نمایید. هر وعده غذایی باید مجموعه‌ای از اقلام غذایی مختلف از گروه‌های غذایی مختلف باشد. برای اینکه راحتتر بتوانید مواد غذایی مختلف را در رژیم فرزندتان لحاظ کنید، می‌توانید از یک جدول رژیم غذایی نیز استفاده کنید.
- از عواملی که باعث پرت شدن حواس کودک حین غذا خوردن می‌شود دوری کنید: محیطی که کودک در آن غذا می‌خورد باید آرام و به دور از عواملی مثل تلویزیون باشد که حواسش را پرت می‌کند. عوامل دیگر مانند اسباب‌بازی یا کتاب‌های قصه نیز باید از جلوی کودک جمع شود. صرف غذا باید به دور از شلوغی باشد تا کل خانواده بتوانند در آرامش غذا بخورند. همچنین، به کودک خود یاد دهید که آرام و با لقمه‌های کوچک غذا بخورد نه تند و با عجله.
- معرفی غذاهای جدید: اگر کودکتان از برخی غذاها بیشتر خوشش می‌آید، غذاهای جدیدی را که شبیه غذاهای مورد علاقه‌اش است برایش درست کنید. مثلا اگر کدو گردویی دوست دارد، می‌توانید از دیگر انواع کدو تنبل و غذاهایی که با آنها می‌شود درست کرد استفاده کنید. از یک غذای خاص به عنوان دروازه‌ای برای معرفی غذاهای دیگر استفاده کنید.
- ترکیب غذاهای تکمیلی: غذاهایی که کودکتان دوست ندارد را با غذاهای مورد علاقه‌اش ترکیب کنید. مثلا اگر از هویج بدش می‌آید، آنوقت پوره هویج را با پوره سیب‌زمینی شیرین مخلوط کنید. یا کلم بروکلی را با پنیر بپزید تا برای کودک خوشمزه‌تر باشد.
همچنین، بگذارید فرزندتان شما را در حال آشپزی تماشا کند و به شما در این کار کمک نماید، مثلا سبزیها را از داخل سبد بیرون بیاورد یا میوه‌ها را بشورد. جذاب و سرگرم‌کننده جلوه دادن غذا، روشی عالی برای بهتر کردن عادات غذایی کودک نوپا و از سر گیری یک رژیم غذایی عادی است.
چه مقدار غذا برای کودکان نوپا کافی است؟
کودکان نوپا معمولا در این دوره زمانی هم غذاهای جامد می‌خورند و هم از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌کنند. به نکات زیر در مورد مقدار غذایی که او نیاز دارد توجه کنید.
- کودکان نوپا در هر وعده به سه چهارم پیمانه غذا نیاز دارند. و روزانه باید سه تا چهار وعده غذایی داشته باشند.
- می‌توانید یک تا دو میان وعده هم مابین وعده‌های اصلی در نظر بگیرید.
- وقتی کودک توانست بدون کمک دیگران راه برود، می‌توانید چهار یا پنج وعده غذایی کوچک به همراه دو میان وعده بین آنها به او بدهید.
- یک تا دو پیمانه شیر در روز به او بدهید.
کودکان نوپا بسته به سن و وضعیت سلامتی‌شان، روزانه به 1000 تا 1400 کالری نیاز دارند. به منظور جلوگیری از سوء تغذیه کودک، با متخصص تغذیه خود صحبت کنید تا بفهمید فرزندتان چه مقدار غذا در طول روز نیاز دارد. در قسمت زیر، برآوردی کلی از مقدار غذایی که کودک نوپا باید از گروه‌های مختلف غذایی مصرف کند آورده شده است.
| مواد افزودنی/حذف کردنی | مقدار توصیه شده در روز | گروه غذایی |
| از ترکیبی از غلات مانند گندم، برنج، ارزن، حبوبات استفاده کنید. | 3 تا 5 اونس غلات کامل (همراه با سبوس) | غلات |
| انواع مختلفی از سبزیجات رنگارنگ به غذای خود بیفزایید. | 1 تا 1.5 پیمانه سبزیجات خام یا پخته شده | سبزیجات |
| از دادن آبمیوه به کودک نوپا پرهیز کنید زیرا آبیموه‌های صنعتی حاوی قند افزودنی و مواد نگهدارنده هستند. خود میوه را به کودک بدهید چون منبع غنی فیبر است. | 1 تا 1.5 پیمانه میوه تازه همچنین می‌توانید از میوه‌های کنسروی، یخ‌زده، یا خشک شده هم استفاده کنید. | میوه |
| فقط از شیر کامل استفاده کنید چون سرشار از کلسیم و چربی است که برای رشد کودک نوپا لازم است. همچنین، از مواد لبنی مانند پنیر، ماست، و کره هم در یک وعده استفاده کنید. | 2 تا 2.5 پیمانه | شیر |
| انواع گوشت مانند گوشت قرمز، کم چرب، مرغ، و غذاهای دریایی | 2 تا 4 اونس | گوشت |
تنها از میان وعده‌های خانگی مثل میوه، سبزیجات آب‌پز، و غذاهای پخته شده با قند و چربی پایین استفاده کنید. هرگز نوشیدنی‌های گازدار و انرژی‌زا به کودک خود ندهید، زیرا حاوی قند بالا و ترکیبات مضر هستند.
مواردی که در صورت امتناع کودک نوپا از غذا خوردن، باید از آنها اجتناب کرد
برای تحریک اشتهای از دست رفته کودک خود، به روشهای زیر متوسل نشوید.
- به زور غذا دادن به کودک
- با قاشق غذا دادن، مگر اینکه کودک ناخوش باشد. همیشه فرزندتان را تشویق کنید خودش غذا بخورد.
- سرزنش و تنبیه کودک بخاطر نخوردن غذا
- دادن رشوه به کودک برای ترغیب او به خوردن غذایی خاص. چون ممکن است بعد از مدتی، بجای غذای اصلی به همین خوراکی‌هایی که به او می‌دهید علاقمند شود.
- دادن میان وعده‌های صنعتی پرقند
- مجبور کردن کودک به خوردن غذاهای جدید. سعی کنید یک روز دیگر یا هر زمانی که کودک آماده امتحان کردن چیزهای جدید است، آن غذا را برایش درست کنید.
- مجبور کردن کودک به نشستن روی صندلی تا زمانی که غذایش را تمام کند. به این شکل، زمان صرف غذا در نظر کودک، همانند تنبیه خواهد بود.
بی‌اشتهایی کودک را می‌توان طی مراحل مناسب و ثابت برطرف کرد. بعد از گذشت مدتی، والدین اصولا متوجه الگوی خاصی در کاهش اشتهای کودک می‌شوند. از مواد غذایی که کودک دوست دارد برای درست کردن غذاهای دیگر استفاده کنید. این کار جلوی کاهش اشتهایی که ناشی از بدغذایی کودک است را خواهد گرفت. اگر نگران کاهش اشتهای کودک نوپای خود هستید، برای گرفتن کمک از افراد حرفه‌ای و متخصص درنگ نکنید.
این مطلب را با موضوع کم‌اشتهایی در کودکان مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی آی‌قصه از سایت معتبر momjunction ترجمه و بازنویسی کرده است.
