روزها پشت هم می‌گذره و شما و کودکتون با هم کارهای روزمره‌اتون رو انجام می‌دید بعد متوجه می‌شید کودکتون به صورت مکرر پلک می‌زنه یا شونه‌هاشو بالا می‌ندازه، یا همش گلوشو صاف می‌کنه یا یسری صداهای دیگه ازش می‌شنوی. این رفتارهای غیرمنتظره نگرانت می‌کنه و مدام از خودت می‌پرسی: «بچهام تشنج کرده؟ ببرمش پیش دکتر؟ چرا اینجوری شد؟ نکنه این حرکات برای همیشه با بچهام بمونه!!»
اسم این حرکات «تیکه» و این سوالات و نگرانی شما کاملا طبیعیه. بدونید در این مورد اصلا تنها نیستید و «تیک» یه موضوع مشترک بین بچه‌هاست و یهو به وجود میاد. جالبه بدونید یه بچه از ۵ بچه در طول دوران مدرسه‌اش به تیک دچار میشه، بسیاری از این تیک‌ها بعد کمتر از یه‌سال از بین می‌رن. اما شاید تیک‌ها از بین نرن و شدیدتر بشن. در این موقع شماها باید نگران شید وبه دنبال راه‌حل و درمان باشید.
در این مقاله براتون از دلایل تیک عصبی در کودکان و درمانش می‌گیم.
تیک چیه؟
هرزمان کودکتون حرکات یا صداهای تکراری و سریع و پشت‌هم انجام داد، به تیک دچار شده. تیک‌ها ۲ دسته هستن؛ ساده و پیچیده. همچنین تیک‌ها «حرکتی» و «صوتی» هم هستن.
تیک‌های ساده یعنی کودکتون فقط یه صدا یا یه حرکت رو مدام تکرار می‌کنه مثلا چشمک‌زدن یا تکون دادن سریع سرش.
تیک پیچیده یعنی کودکتون همزمان چند صدا و حرکت رو پشت هم تکرار می‌کنه مثلا چشمک‌زدن و تکون دادن سر یا پلک‌زدن و به دنبال اون پاک‌کردن گلو.
تیک‌های حرکتی هم مثل شونه بالا انداختن، چشمک زدن و گاز گرفتن لب.
تیک‌های صوتی هم مثل پاک‌کردن گلو ، زمزمه‌کردن،خرخرکردن یا جیع‌کشیدن و تکرار کلمه‌ها.
چرا کودکم تیک می‌گیره؟
جواب کوتاه به این سوال اینه: «هیچ‌کس دقیق نمی‌دونه دلیل تیک‌ها چیه.»
اما بعضی شواهد نشون میده گاهی تیک‌ها ارثین. یعنی اگه یکی از والدین تیک داشته باشه به احتمال زیاد کودکش هم تیک دچار میشه.
یکی دیگه از دلایل می‌تونه محیطی باشه مثل بیماری، استرس و کم‌خوابی.
تیک‌ها به سندروم تور مربوطن؟
سندروم تور (Tourette syndrome) یه اختلال عصبی-رشدیه که بین کودکا و نوجوونا شایعه. حالا این سوال پیش میاد تیک‌ها تا چه اندازه به سندروم تور مربوط می‌شن. باید گفت بیشتر تیک‌ها بعد یه مدت مثلا کمتر از یه‌سال از بین می‌رن. این تیک‌ها گذرا هستن. اما اگه کودکتون بیش از یه‌سال همزمان هم تیک حرکتی داشته باشه هم تیک صوتی یعنی به سندروم تور دچار شده.
حالا سه نوع از اختلالات تیک رو براتون توضیح می‌دیم:
- اختلال تیک موقت: اگه کودکتون تنها یه تیک حرکتی یا صوتی رو داشت، به اختلال تیک موقت دچار شده و نگران نباشید چون این تیک‌ها موقت هستن. البته هنوز مشخص نیست که این تیک‌ها به یک اختلال جدی‌تر تبدیل می‌شن یا نه. به هرحال این نوع تیک‌ها خود به خود رفع می‌شن.
- اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی: این تیک‌ها بیشتر از یه‌سال طول می‌کشه. دراین مورد حتما باید به دکتر مراجعه کنید.
- سندروم تور: این سندروم شناخته‌شده‌اس اما شایع نیست. اگه کودکتون زیر ۱۸ ساله و تیک‌های ممتد حرکتی و حداقل یه تیک صوتی داره،به سندروم تور مبتلا شده. تعداد کمی از بچه‌ها هم به اختلالی به اسم «کوپرولالیا» مبتلا می‌شن، در این مورد، بچه‌ها به صورت غیرارادی فحش می‌دن یا رفتارهای نامناسب اجتماعی دارن.
البته بچه‌هایی که به سندروم تور مبتلا شدن،علائم دیگه‌ای هم دارن مثل اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، اختلال اضطراب و اختلال بیش‌فعالی.
چطوری به بچهام کمک کنم تا تیکشو کنترل کنه؟
یکی از بهترین راه‌ها برای مدیریت تیک «بی‌اعتنایی به اونه.»
البته امکان داره شما پدرها و مادرها بیشتر از خود کودکتون از تیک‌ها اذیت بشید اما سعی کنید به اون بی‌اعتنا باشین. چون وقتی خیلی به تیک‌ها توجه کنید، اضطراب و استرس کودکتون زیاد میشه، اضطراب هم تیک رو بدتر می‌کنه. توجه کنید مدیریت اضطراب،می‌تونه کمک بزرگی به خودتون و فرزندتون کنه.
حالا باید چیکار کنید تا بچه‌اتون، تیکشو مدیریت کنه: تمرینات تنفسی باهاش کار کنید. اینجوری استرس و اضطرابش کمتر میشه.
شما باید حمایتش کنید و اعتماد به نفس و عزت نفس کودکتون رو زیاد کنین. کودکتون باید مطمئن باشه از سمت شما حمایت میشه، به خصوص در دوران مدرسه.
چه زمانی برای درمان تیک به دکتر مراجعه کنید؟
شما اگه از حرکات کودکتون نگرانید، حتما با پزشک اطفال مشورت کنین.اون بهتر می‌تونه تشخیص بده واقعا کودکتون تیک داره یا نه. تیک‌ها هم علائم خاصی دارن و دکتر اطفال هم می‌تونه اونو تشخیص بده؛ مگه اینکه تیک‌ها باعث آزار به کودکتون بشن مثلا درد داشته باشه یا تو یادگیریش اخلال ایجاد کنه. پس توصیه می‌کنیم کودکتون رو به یه متخصص مغز و اعصاب هم نشون بدید.
اگه کودکتون تیک داره -به خصوص به سندروم تور مبتلاست-، امکان داره به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و اضطراب و اختلال وسواس فکری (OCD) هم مبتلا بشه. پس در این مرحله حتما با یه دکتر دیگه هم مشورت کنین و درمان این اختلال‌ها رو جدی بگیرید. چون اهمیت درمانشون اگه بیشتر از خود تیک‌ها نباشه، کمتر هم نیست.
تیک،درمان قطعی داره؟
در بیشتر مواقع برای تیک، درمان لازم نیست. شما فقط زمانی به صورت جدی دنبال درمان باشین که:
- تیک‌ها بیشتر از یه‌سال طول بکشه و شدیدتر بشه.
- تیک‌ها باعث بشه کودکتون در اجتماع دچار مشکلاتی بشه و اونو آزار بده.
اما درمان‌هایی وجود داره که می‌تونه به کودکتون کمک کنه. وقتی به دکتر مراجعه کنید و اون درمان رو شروع کنه:
۱.سعی می‌کنه مواردی که باعث میشه تیک‌ها شدیدتر بشن را شناسایی کنه.
۲. بعد کودکتون رو با این موضوعا آشنا می‌کنه و بهش آموزش میده تا یه کار دیگه به جای تیکش انجام بده. مثلا اگه کودکتون به طور مداوم گلوشو صاف می‌کنه،یاد می‌گیره به‌جاش نفس عمیق بکشه. اینجوری دیگران کمتر به تیکش توجه می‌کنن و طبیعی‌تر به نظر می‌رسه یا حرکات مداوم دستاشو به یه کشش بدنی تبدیل کنه.
۳. درطول درمان هم ممکنه به کودکتون تکنیک‌های تمدد اعصاب مثل تنفس یا تمرین‌های تمرکز حواس رو آموزش بده. اینطوری تعداد دفعات تیکش کمتر میشه.
۴. گاهی هم در کنار این تمرین‌ها، دکترها درمان دارویی رو پیشنهاد می‌دن. البته درمان دارویی به شدت تیک و سایر اختلال‌های دیگه بستگی داره. هنوز مشخص نیست که آیا داروها می‌تونن تیک‌ها رو بدتر کنن یا برعکس درمان می‌کنن.
جمله بالا رو همچنین میشه درمورد درمان‌های تراپی هم زد. چون تیک‌ها امکان داره خودشون از بین برن. به همین دلیل دکترها نمی‌دونن درمان‌های تراپی به تیک‌های کودکتون کمک کرده یا فرزندتون خودش به تنهایی بهبود پیدا کرده. اما نکته مهم اینه تکنیک‌هایی که دکترها آموزش می‌دن، می‌تونن حس اعتماد به نفس کودک رو افزایش بده و کودک کنترل بیشتری روی تیک‌هاش داشته باشه.
در پایان….
تیک‌های عصبی، خودش در کودکان ایجاد میشه. امکان داره کمتر از یکسال خود به خود خوب بشه که جای نگرانی نیست. اما ممکنه بیشتر از یه‌سال طول بکشه که باید به دنبال راه‌حل باشین. اما مهمتر اینه که در زمان تشخیص و مراحل درمان شما همراه کودکتون باشید و بهش حس امنیت و اعتماد به نفس بدید.
